Proces

Verrichting

Resultaat

Stap 1

Intake

Diagnostiek

Vaststellen hulpvraag en oorzakelijke en onderhoudende factoren

Anamnese:

-          Seksualiteit

·         primair of secundair

·         situationeel of generaliseerd

·         alle aspecten van het seksueel functioneren: ervaring met en beleving van seksuele stimulatie, lichamelijke en subjectieve seksuele respons

·         seksuele voorgeschiedenis

(bullet rondje) gevolgen van seksueel probleem voor seksuele (partner)relatie

-          Psychiatrische en psychologische comorbiditeit:

·       depressie

·       stress werk

·       (primaire) relatieproblematiek

·       seksueel misbruik

─   Somatische comorbiditeit:

·       neurologische aandoeningen (bijv. multiple sclerose)

·       endocriene aandoeningen (bijv. verstoorde schildklierwerking, diabetes mellitus)

·       geneesmiddelen (bijv. SSRI’s, antipsychotica)

─   Eerdere (niet-)succesvolle hulpverlening en zelfzorg/zelfmedicatie

─   Hulpvraag:

·       waarom nu?

·       prioritering klachten: welke staan op de voorgrond?

·       doel(en) behandeling: relatie, seksuele respons, anders

Vragenlijsten

-          (op indicatie)

Lichamelijk onderzoek:

─   Bij seksuele pijnklachten of klachten die wijzen op een mogelijk oestrogeentekort: inspectie van de externe genitalia en bekkenbodem

Laboratoriumonderzoek:

─   Bij vermoedens van een androgeendeficiëntie: bepaling vrij testosteron en prolactine

─   Diagnose gesteld en omschreven in predisponerende, luxerende en onderhoudende factoren

─   Hulpvraag is opgehelderd

Beoordeling

─   Bespreken van bevindingen en behandelopties

─   Formuleren behandeldoel(en):

·       hervatten positieve seksuele interacties

─   Vaststellen behandelplan

─   Behandeling of verwijzing:

·       bij comorbide somatische of psychiatrische problematiek of ernstige relatieproblemen verwijzen naar adequate hulp

·       bij stabiele chronische comorbide problematiek: overleg met andere behandelaar voor evt. aanpassing medicatie

·       bij onvoldoende eigen expertise: naar arts/psycholoog-seksuoloog NVVS

Stap 2

Permission

Limited information

Normaliseren

Toestemmen

Voorlichten

Psycho-educatie seksualiteit:

─   Uitleg over:

·       voorwaarden voor ontstaan van opwinding en verlangen

·       sekseverschillen in seksuele motivatie

·       fluctuaties in seksueel verlangen door veranderde omstandigheden

·       zo nodig rol van hormonen, (chronische) ziekte, medicatie, psychische en relationele problematiek (folder 'Verschil in verlangen' >>)

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 3

Stap 3

Specific suggestions

Modificatie van enkele belangrijke oorzakelijke of instandhoudende factoren bij geen of weinig comorbiditeit

Psycho-educatie en specifieke suggesties:

─   Uitleg over relatie tussen seksualiteit, communicatie en intimiteit

─   Bijstellen leefgewoonten (bijv. tijd maken voor seks)

─   (Opnieuw) opdoen van belonende seksuele ervaringen (o.a. Kijken naar je eigen lichaam, Fantasie tijdens vrijen met jezelf, Aandachtsoefening opgewonden worden, Erotische prikkels opzoeken, Genieten van elkaars aanrakingen zonder en met geslachtsdelen)

Eenvoudige medische interventies:

─   Bij vastgestelde vaginale atrofie: systemische of lokale oestrogeensuppletie, tibolon

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 4

Stap 4

Intensive therapy

Modificatie van complexe met elkaar samenhangende oorzakelijke of instandhoudende factoren

Psychologische-seksuologische interventies:

─   (Opnieuw) opdoen van belonende seksuele ervaringen (o.a. Kijken naar je eigen lichaam, Fantasie tijdens vrijen met jezelf, Aandachtsoefening opgewonden worden, Erotische prikkels opzoeken, Genieten van elkaars aanrakingen zonder en met geslachtsdelen)

─   Bijstellen disfunctionele cognities

─   Communicatie tussen partners over emoties, seksuele wensen en grenzen (o.a. oefening Samen iets ondernemen, Wensen en grenzen, Mythes en misverstanden)

Medische-seksuologische interventies:

─   Bij androgeendeficiëntie door bilaterale ovariëctomie plus hysterectomie: oestrogeen- en testosteronsuppletie

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 5

Stap 5

Evaluatie

Evaluatie en herformulering doelstelling

─   Ondersteuning

─   Blijvend monitoren van seksuele bijwerkingen en van oestrogeen- en testosteronsuppletie

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Acceptatie van de disfunctie

─   Start behandeling ander probleem

Bron: Van Lankveld J., ter Kuile M., Leusink P.(2010). Seksuele Disfuncties, diagnostiek en behandeling. Houten: Bohn Stafleu Loghum.