Proces

Verrichting

Resultaat

Stap 1

Intake

Diagnostiek

─   Stellen diagnose VVS

─   Vaststellen predisponerende, luxerende en onderhoudende factoren

─   Vaststellen hulpvraag

Anamnese:

─   Pijn bij coïtus:

·       sinds wanneer ( primair of secundair)?

·       waar precies doet het pijn?

·       tijdens coïtus en/of na de coïtus (napijn)?

·       is coïtus nog mogelijk?

·       is er ook pijn bij aanraken vulva (provoked) buiten seks (tampon, kleding, vinger, mictie)?

·       wat is de aard van de pijn (branderig, schraal)?

·       is er ook spontaan (non-provoked) pijn?

─   Gevolgen pijnklacht:

·       is coïtus nog mogelijk?

·       zin, opwinding en orgasme

·       seksuele (partner)relatie

·       bekkenbodemspierspanning

·       vaginistische reactie

·       mictie- en defecatieklachten

─   Lichamelijke comorbiditeit

─   Psychiatrische en psychologische comorbiditeit:

·       depressie

·       stress werk

·       (primaire) relatieproblematiek

·       seksueel misbruik

─   Eerdere (niet-)succesvolle hulpverlening en zelfzorg/zelfmedicatie

─   Hulpvraag:

·       waarom nu?

·       prioritering klachten: welke staan op de voorgrond?

·       doel(en) behandeling: relatie, seksuele respons, anders

(Educatief) gynaecologisch onderzoek:

─   Somatische vulvaire (co)morbiditeit:

·       (recidiverende) candidiasis

·       (endogeen of exogeen) eczeem

─   Erytheem en touchtest

─   Bekkenbodem:

·       reflectoir hypertoon

·       overactieve bekkenbodem

·       paradoxale reactie

Laboratoriumonderzoek:

─   Fluordiagnostiek:

·       nat preparaat

·       kweek

─   Diagnose gesteld en omschreven in predisponerende, luxerende en onderhoudende factoren

─   Hulpvraag is opgehelderd

Beoordeling

─   Bespreken van bevindingen en behandelopties

─   Vaststellen behandeldoel(en) (denk aan):

·       coïtus zonder pijn

·       zin, opwinding en orgasme

·       seksuele (partner)relatie

·       bekkenbodemspierspanning (vaginistische reactie, mictie- en defecatieklachten)

─   Vaststellen behandelplan

─   Behandeling  of verwijzing

·       bij (verdenking) vulvaire comorbiditeit: naar gynaecoloog/dermatoloog (evt. vulvapoli)

·       bij dominante psychiatrische  problematiek  naar GGZ

·       bij paradoxale bekkenbodem reactie en/of overactieve bekkenbodem problematiek (vaginistische reactie + mictie en/of defecatie klachten) naar: bekkentherapeut

·       bij ernstige relatie problematiek: naar partnerrelatietherapeut

·       bij onvoldoende eigen expertise: naar arts/psycholoog-seksuoloog NVVS

Stap 2

Permission

Limited information

Normaliseren

Toestemmen

Voorlichten

Geruststelling:

─   Uitleg over: VVS komt vaak voor

Psycho-educatie:

─   Uitleg over: cognitief-gedragstherapeutische model met instandhoudende factoren zoals:

·       doorgaan met hebben van coïtus terwijl dit pijn doet

·       verminderde zin en opwinding, vaginistische reactie

·       schuldgevoel en catastroferen, hypervigilantie en vermijding (folder Pijn bij het vrijen)

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 3

Stap 3

Specific suggestions

Modificatie van enkele belangrijke instandhoudende of oorzakelijke factoren bij geen of weinig co-morbiditeit

Specifieke suggesties en adviezen:

─   Pijn- en coïtusverbod

─   Hygiënische maatregelen

─   Medische interventies

·       indifferente crème

·       candidamedicatie oraal

─   Bekkenbodemspieroefeningen

·       met instructie huiswerk (Ontspannings- en bekkenbodemoefeningen)

·       Verwijzing naar bekkentherapeut kan opnieuw overwogen worden

─   Seksuele (partner)relatie

·       seks zonder penetratie

·       herstel intimiteit en lust

Eenvoudige medische interventies:

─   Bij vastgestelde vaginale atrofie: systemische of lokale oestrogeensuppletie, tibolon

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 4

Stap 4

Intensive therapy

Modificatie van complexe met elkaar samenhangende instandhoudende of oorzakelijke factoren

Psychologische-seksuologische interventies:

─   Verminderen van de angst voor pijn, penetratie en seksueel contact (Angst penetratie verminderen en daarna Partner betrekken bij penetratie vagina)

─   Herintroduceren seksuele opwinding (zie Matrix verminderd seksueel verlangen en opwindingsstoornis)

─   Herstel seksuele partnerrelatie en communicatie (o.a. oefening Samen iets ondernemen, Wensen en grenzen, Mythes en misverstanden)

─   Hervatten coïtus zonder pijn (o.a. oefening Stap voor stap naar gemeenschap toe, Mogelijke coitusposities bij oefenen met gemeenschap)

Medische-seksuologische interventies:

─   Operatieve behandeling: vestibulectomie

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 5

Stap 5

Evaluatie

Evaluatie en herformulering doelstelling

─   Doel(en) wel of niet bereikt?

─   Ander probleem ontstaan?

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Acceptatie van (deel van) de klachten

─   Start behandeling ander probleem

Bron: Van Lankveld J., ter Kuile M., Leusink P.(2010). Seksuele Disfuncties, diagnostiek en behandeling. Houten: Bohn Stafleu Loghum.