Proces

Verrichting

Resultaat

Stap 1

Intake

Diagnostiek

Vaststellen hulpvraag en oorzakelijke factoren

Anamnese:

-          Seksualiteit

·       In welke situaties treedt de vaginistische reactie op

·       Ervaren angst en/of spanning m.b.t. penetratiegedrag

·       Andere aspecten van het seksueel functioneren

·       Beleving van de klacht

·       Het seksuele functioneren en beleving van de partner

─   Psychische en psychiatrische comorbiditeit

─   Lichamelijke comorbiditeit:

·       genitale problematiek

·       overactieve bekkenbodem

─   Hulpvraag:

·       kinderwens en/of coïtus

Lichamelijk onderzoek:

─   Bij primair vaginisme:

·       educatief lichamelijk onderzoek

·       inspectie genitalia op somatische factoren

·       bekkenbodemspiercontrole en/of paradoxaal bekkenbodemgedrag

·       N.B. intravaginaal onderzoek (vinger/speculum) is gecontraïndiceeerd

Vragenlijst:

Vaginale Penetratie Cognitie Vragenlijst

─   Diagnose gesteld en omschreven in predisponerende, luxerende en onderhoudende factoren

─   Hulpvraag is opgehelderd

Beoordeling

─   Bespreking van bevindingen en behandelopties

─   Formuleren behandeldoel(en)

·         Kinderwens

·         Penetratie

─   Vaststellen behandelplan

─   Behandeling of verwijzing:

·       bij comorbide lichamelijke factoren (bijv. stug hymen) naar: gynaecoloog

·       bij comorbide psychiatrische problematiek  (i.e. posttraumatische stress klachten na een (seksueel) trauma) naar:  GGZ

·       bij weinig controle bekkenbodem, paradoxaal bekkenbodemspiergedrag en/of overactieve bekkenbodem naar: bekkentherapeut

·       bij ernstige relatieproblemen naar: partnerrelatietherapeut

·       bij ontbreken eigen expertise verwijzen naar: arts/psycholoog seksuoloog NVVS

Stap 2

Permission

Limited information

Normaliseren

Toestemmen

Voorlichten

Psycho-educatie:

─   Uitleg over vaginisme (folder Vaginistisch reageren):

·       anatomie en werking bekkenbodemspieren

·       vrees-en-vermijdingsmodel van vaginisme

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 3

Stap 3

Specific suggestions

Modificatie van enkele belangrijke instandhoudende of oorzakelijke factoren bij geen of weinig comorbiditeit

─   Doel behandeling formuleren:

·       kinderwens: Instructie zelfinseminatie

·       inbrengen van tampon, vingers en/of penis

○      Stappenplan bespreken (gericht op penetratie: Angst penetratie verminderen en Partner betrekken bij penetratie vagina. Daarna Stap voor stap naar gemeenschap toe, Mogelijke coitusposities bij oefenen met gemeenschap)

○      Belang van dagelijks oefenen benadrukken

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 4

Stap 4

Intensive therapy

Modificatie van complexe met elkaar samenhangende instandhoudende of oorzakelijke factoren

Psychologische-seksuologische interventies:

─   Indien vermijding grote rol speelt of bij comorbiditeit: 2e-lijnsinstelling of universitaire  polikliniek seksuologie (o.a. begeleide exposure)

─   Mogelijk vervolg behandeling: gericht op penetratie en opwinding (Angst penetratie verminderen en Partner betrekken bij penetratie vagina. Daarna Stap voor stap naar gemeenschap toe, Mogelijke coitusposities bij oefenen met gemeenschap. Bij opwindingsproblemen, zie Matrix verminderde opwinding)

Medische-seksuologische interventies:

─   geen

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 5

Stap 5

Evaluatie

Evaluatie en herformulering doelstelling

─   Inventariseren tevredenheid over seksueel functioneren inclusief coïtus

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Acceptatie van de disfunctie

─   Start behandeling ander probleem

Bron: Van Lankveld J., ter Kuile M., Leusink P.(2010). Seksuele Disfuncties, diagnostiek en behandeling. Houten: Bohn Stafleu Loghum.