Proces

Verrichting

Resultaat

Stap 1

Intake

Diagnostiek

   Stellen diagnose

   Vaststellen oorzakelijke en onderhoudende factoren

   Vaststellen hulpvraag

Anamnese:

─   Seksualiteit:

·       spontane erecties, erecties bij zelfbevrediging

·       ejaculatio praecox, verlangen

·       seksuele disfunctioneren partner, diens beleving en reactie

─   Lichamelijke comorbiditeit:

·       somatische voorgeschiedenis

·       medicatiegebruik

·       leefstijl

─   Psychiatrische en psychologische comorbiditeit:

·       faalangst

·       negatieve cognities rond seksueel (dis)functioneren

·       depressie

·       relatieproblematiek

─   Gebruik eventueel ter inventarisatie een Erectiedagboek

Vragenlijst:

─   Leidse Impotentie Screenings Test (LIST)

─   International Index of Erectile Function (IIEF) (alleen van belang voor onderzoeksdoeleinden)

─   Vragenlijst Seksuele  Disfuncties (VSD) voor klinische praktijk

Lichamelijk onderzoek:

In principe niet noodzakelijk, tenzij

─   ter geruststelling man of voor educatie;

─   bij pijn

─   bij vermoeden hypogonadisme of andere somatische comorbiditeit

Laboratoriumonderzoek:

─   In de eerste lijn alleen als er aanwijzingen zijn voor cardiovasculaire risicofactoren of hypogonadisme.

─   In de tweede lijn: glucose, vetspectrum, vrij testosteron.

─   Voor de eerste lijn is minimaal de hulpvraag en de belangrijkste bijdragende factoren in beeld gebracht.

─   Tweede lijn en seksuologen brengen het geheel aan predisponerende, luxerende en onderhoudende factoren in kaart op de biopsychosociale dimensie.

Beoordeling

─   Bespreken van bevindingen

·       Situationele ED sluit somatiek nagenoeg uit

·       Onderscheid tussen overwegend psychogene en overwegend somatogene ED is een vereenvoudiging, maar helpt accenten te leggen in de behandeling

─   Formuleren behandeldoel(en)

─   Vaststellen behandelplan

·       Betrek partner hierbij: voor de eerste lijn indien mogelijk en in de tweede lijn en in seksuologiepraktijk obligaat

─   Start behandeling

─   Verwijzing

·          bij ED in combinatie met ejaculatio precox of stoornis in seksueel verlangen: naar arts/psycholoog seksuoloog NVVS

·          voor nadere somatische diagnostiek en behandeling bij o.a. M. Peyronie > 12 maanden; contra-indicatie voor orale medicatie; langdurige erectie (> 4 uur) (priapisme); (laat) hypogonadisme;  invasieve behandelmethoden: naar uroloog

·          bij mictie- en/of genitale pijnklachten en weinig somatische cormorbiditeit: naar bekkentherapeut

·          bij (complexe) relatieproblematiek: naar partnerrelatietherapeut

·          bij dominante psychische problematiek: naar de GGZ

·          bij onvoldoende eigen expertise: naar arts/psycholoog-seksuoloog NVVS

Stap 2

Permission

Limited information

Normaliseren

Toestemmen

Voorlichten

Psycho-educatie:

Uitleg over:

·       de relatie met leeftijd, met somatische comorbiditeit en de behandeling daarvoor, met psychosociale  en relationele factoren (folder Erectieproblemen algemeen)

·       mythes en vooroordelen (oefening Misverstanden over seksualiteit)

·       de seksuele interactie tussen partners

·       de invloed van leefstijl

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 3

Stap 3

Specific suggestions

Modificatie van enkele belangrijke instandhoudende of oorzakelijke factoren bij geen of weinig comorbiditeit

Specifieke suggesties en adviezen:

─   Elastiek, penisring en/of vacuümpomp

─   Vibrator

─   Negatieve cognities leren signaleren en corrigeren

─   Bijstellen leefgewoontes: minder roken, meer bewegen

─   Seksuele opwinding bevorderen (o.a. oefening Vier solo-oefeningen, Genieten van elkaars aanrakingen, Genitale aanrakingen)

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 4

Stap 4

Intensive therapy

Modificatie van complexe met elkaar samenhangende instandhoudende of oorzakelijke factoren

Psychologische-seksuologische interventies:

─   Gericht op verbeteren seksuele opwinding (o.a. oefening Vier solo-oefeningen, Genieten van elkaars aanrakingen, Genitale aanrakingen)

─   Gericht op verbeteren communicatie en positieve interactie met partner (o.a. oefening Samen iets ondernemen, Wensen en grenzen, Mythes en misverstanden)

─   Gericht op komen en laten gaan van erectie: oefening alleen, oefening samen en oefening Stappenplan gemeenschap

Medische-seksuologische interventies:

─   Orale geneesmiddelen (PDE-5-remmers)

─   Intracaverneuze injecties of prothese (via uroloog)

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Klachten niet verholpen: naar stap 5

Stap 5

Evaluatie

Evaluatie en herformulering doelstelling

─   Praktische ondersteuning

─   Chronische farmacotherapie in verband met ED

─   Klachten verholpen: terugvalpreventie

─   Acceptatie van de disfunctie

─   Start behandeling ander probleem

Bron: Van Lankveld J., ter Kuile M., Leusink P.(2010). Seksuele Disfuncties, diagnostiek en behandeling. Houten: Bohn Stafleu Loghum.